Αλεξόπυργος. Το μετόχι της μονής Παντοκράτορος στη Λήμνο (Φωτογραφικό οδοιπορικό, 2 Νοεμ. 2005 • φωτ. Ιωάννης Χρυσάφης)

Η Μονή Αγίας Σωτήρας, γνωστό και ως Αλεξόπυργος ή Αλεξίου Πύργος, ήταν βυζαντινό και μεταβυζαντινό μοναστηριακό μετόχι που βρίσκεται στην νήσο Λήμνο, κοντά στον οικισμό Άγιο Δημήτριο.[1]

Ιστορικές αναφορές

Υπήρξε μετόχι της μονής Παντοκράτορος του Αγίου Όρους. Η μονή απέκτησε τα πρώτα εδάφη στην περιοχή το 1393. Το 1396, σε νέο χρυσόβουλο ορίζεται ότι:

"...εδόθη... γη κατά την Θεόσωστον νήσον Λήμνον, Άνω Χωρίον ονομαζομένη, πλησίον του αιγιαλού και του χωρίου του Πισπέραγος ένθα και πύργον εκ βάθρων ανήγειρε..."

Το Άνω Χωρίον αναφέρεται και το 1361 σε κώδικα της μονής Μεγ. Λαύρας ενώ ο αναφερόμενος πύργος ταυτίζεται με τον Αλεξίου Πύργο, ονομασία που αποδίδεται στον αυτοκράτορα Αλέξιο Β΄ Κομνηνό, στην εποχή του οποίου (1180-83) κτίστηκε η μονή.

Περιγραφή

Στο μετόχι διατηρείται το αναστηλωμένο δίπατο κτιριακό συγκρότημα με την τράπεζα, τα κελιά, τους ξενώνες, το πέτρινο πηγάδι στον περίβολο και τους λοιπούς χώρους. Στο χώρο δεσπόζει ο ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, βασιλική του 14ου αιώνα που ανακαινίστηκε το έτος ΑΧΝΑ΄, δηλαδή το 1651, από το μοναχό Γαλακτίωνα, σύμφωνα με εντοιχισμένη κακότεχνη μαρμάρινη επιγραφή:

"ΑΝΑΚΑΙΝΗΣΤΗ Ο ΝΑΟΣ ΟΥΤΟΣ ΗΠΟ ΓΑΛΑΚΤΗΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ ΕΤΟΣ ΑΧΝΑ΄".

Στο εσωτερικό του ναού υπάρχουν μεταβυζαντινές τοιχογραφίες -πιθανόν του 18ου αιώνα- ενώ οι φορητές εικόνες εκτίθενται στο Εκκλησιαστικό Μουσείο στη Μύρινα. Παλιότερα αναφέρεται η ύπαρξη μιας μεγάλης καμπάνας, ρωσικής προέλευσης. Στην έκταση της μονή, βρίσκονται διασκορπισμένα ή εντοιχισμένα βυζαντινά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και μαρμάρινα κοσμήματα.

Νεότερα χρόνια

Την περίοδο από το 1856 έως το 1859 το μετόχι ήταν ακατοίκητο. Όμως, φορολογήθηκε στα βασιλικά δοσίματα με 300 γρόσια. Το 1916 ήταν ενεργό με ηγούμενο τον ιεροδιάκονο Φώτιο, ο οποίος του Σωτήρος (6 Αυγούστου) "μετά την θείαν λειτουργίαν παρέθεσεν γεύμα εις αρκετόν πλήθος προσκυνητών που είχεν συρρεύσει εκ των πέριξ χωρίων" (εφ. Λήμνος, φ. 37, 14/8/1916).

Το 1927 κατείχε έκταση 2.500 στρεμμάτων, η οποία απαλλοτριώθηκε και μοιράστηκε σε ακτήμονες κατοίκους των χωριών Πεσπέραγο, Αγγαριώνες, Σαρπί, Πορτιανού και σε πρόσφυγες της Νέας Κούταλης.

Παραπομπές

1. Ιστοσ. Υπουργείου Πολιτισμού-Διαρκής Κατάλογος των Διακηρυγμένων Αρχαιολογικών Χώρων και Μνημείων της Ελλάδος, Ι. Μονή Αγίας Σωτήρας στη θέση "Αλεξόπυργος" Αγίου Δημητρίου Αρχειοθετήθηκε 2020-08-06 στο Wayback Machine., Ανακτήθηκε 8 Απριλίου 2013

Πηγές

Τουρπτσόγλου-Στεφανίδου Βασιλική, Ταξιδιωτικά και γεωγραφικά κείμενα για τη νήσο Λήμνο (15ος-20ος αιώνας), Θεσσαλονίκη 1986.

Θ. Μπελίτσου, Η Λήμνος και τα χωριά της, 1994.

Cdrom Επαρχείου Λήμνου: Λήμνος αγαπημένη, 2007.

ΛΗΜΝΟΣ: Ιστορική & Πολιτιστική Κληρονομιά, εκδ. Γ. Κωνσταντέλλης, 2010.

Πηγή: Wikipedia el