1485 Cristoforo Buondelmonti, Λήμνος (Liber Insularum Archipelagi), British Library, Arundel 83, έτους 1485

Cristoforo Buondelmonti, Η Λήμνος (Liber Insularum Archipelagi)
Χειρόγραφο από την British Library Arundel 93, έτους 1485

Ο Cristoforo Buondelmonti (περ. 1385 - 1430), ήταν Φλωρεντίνος μοναχός και γεωγράφος. Γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, σύχναζε στους κύκλους των ουμανιστών λογίων της γενέτειράς του (Niccolò Niccoli, Guarino Veronese). Το 1406 ο Buondelmonti εγκαταστάθηκε στη Ρόδο και παρέμεινε στο νησί για οκτώ χρόνια. Έμαθε ελληνικά και τα επόμενα έξι χρόνια ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη, στα νησιά του Αιγαίου και στην Κύπρο. Με οδηγό τους χάρτες και τα κείμενα του Πτολεμαίου, εξερεύνησε την Κρήτη το 1415. Ο Buondelmonti συνέθεσε σταδιακά το πρώτο isolario, δηλαδή μια συλλογή από χάρτες νησιών που συνοδεύονται από ιστορικά και γεωγραφικά κείμενα. Χάρη στο πρωτοποριακό έργο του Buondelmonti, το οποίο αποτέλεσε πρότυπο για τα μεταγενέστερα isolaria, τα ελληνικά νησιά έγιναν γνωστά στους μελετητές και τους γεωγράφους. 

Μετά τα ταξίδια του, ο Φλωρεντίνος μοναχός συνέθεσε το "Liber Insularum Archipelagi", ή "Βιβλίο των νησιών" το 1420. Το έργο περιελάμβανε 79 χάρτες νησιών και σημαντικών ηπειρωτικών θέσεων στις ελληνικές θάλασσες. Το "Descriptio insule Candie" ("Περιγραφή του νησιού της Κρήτης") γράφτηκε το 1417. Ο Buondelmonti εμπλούτισε το έργο του με υλικό από Έλληνες και Λατίνους συγγραφείς και από προφορικές μαρτυρίες. Επιπλέον, τα κείμενα του Buondelmonti περιλαμβάνουν σχόλια για τις νησιωτικές κοινωνίες, προβληματισμούς για την οθωμανική επέκταση, κρίσεις για την παρακμή των Ελλήνων, περιστατικά και στιγμιότυπα καθώς και περιγραφές διαφόρων κινδύνων στη θάλασσα. 

Το Liber Insularum Archipelagi

Πρόκειται για ένα θεαματικό και πολυτελές εικονογραφημένο χειρόγραφο του σπουδαιότερου κειμένου του ύστερου Μεσαίωνα στα ελληνικά νησιά και αποτελεί τη σημαντικότερη πηγή για τη γεωγραφία της ανατολικής Μεσογείου πριν από την πτώση της Κωνσταντινούπολης από τους μουσουλμάνους.  Ήταν το πρώτο μεγάλο ταξιδιωτικό βιβλίο της αναγέννησης.

Τα χειρόγραφα

Το κείμενο του Buondelmonti είναι γνωστό σε περίπου 64 χειρόγραφα και αποσπάσματα, διαφορετικής χρονολογίας. Η πρώτη έκδοση αυτού του ευρέως φημισμένου έργου γράφτηκε γύρω στο 1420 και κυκλοφόρησε σε διάφορες παραλλαγές μέχρι τον 17ο αιώνα, πάντα σε χειρόγραφο. Η πρώτη έντυπη έκδοσή του (1824) με το λατινικό κείμενο, τα σχόλια και τους πίνακες περιλαμβάνει μόνο δύο χάρτες. 

Τουλάχιστον οκτώ χειρόγραφα είναι χωρίς κανενός είδους χάρτες – ένα (Βενετία, Marciana ms.ital.IV.149) έχει χάρτες αλλά όχι κείμενο. Τα περισσότερα βρίσκονται σε δημόσιες ιταλικές βιβλιοθήκες. Μόνο τρία φαίνεται να βρίσκονται στη Βόρεια Αμερική, ενώ στην Ελλάδα αντίγραφο υπάρχει στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη.

Το αντίγραφο της Βρετανικής Βιβλιοθήκης είναι του έτους 1485.

(σχετικά με το χειρόγραφο βλέπε: British Library, Arundel 83)