Ιωαννίκιος, μητροπολίτης Λήμνου (1707-1733;) και εφησυχάζων αρχιερέας στο Άγιον Όρος

Ο Ιωαννίκιος καταγόταν από τη Λίνδο της Ρόδου, όπως μαρτυρεί επιγραφή εντοιχισμένη σε πλάκα του μητροπολιτικού ναού της Αγίας Τριάδος και της Θεοτόκου στο Κάστρο της Λήμνου. Η επιγραφή έχει ως εξής: 

1724, Φεβρουαρίου 6
† Τόν ναόν τοῦτον τῆς παντουργοῦ Τριάδος καί τῆς πανάγνου καί Θεοτόκου κόρης, ὅντα πρότερον σεσαθρωμένον λίαν, ὁ Ἰωαννίκιος τῆς Λίνδου θρέμμα καί ἀρχιθύτης Λήμνου πλείστοις πόνοις ἐξόδοις τε καί τῶν Λημνίων εἰς αἶνον Θεοῦ ἤγειρεν ἐκ θεμελίων καί μνημόσυνον αὐτοῦ καί τῶν κτιτόρων

Η άποψη του Μ. Γεδεών ότι καταγόταν από τη Χίο, βάσει της παραπάνω επιγραφής, δεν μπορεί να ευσταθεί. Δυστυχώς δεν σώζονται πολλές πληροφορίες από την περίοδο προ της αρχιερατείας του, ούτε καν το υπόμνημα της εκλογής του. Φαίνεται να εξελέγη αρχιερέας Λήμνου περί το 1707, καθότι στα αρχεία του μετοχίου του Παναγίου Τάφου στην Κωνσταντινούπολη σώζεται επιστολή του προς τον πατριάρχη Ιεροσολύμων Χρύσανθο Νοταρά με ημερομηνία 29 Δεκεμβρίου 1713.
Σύντομα μετά την εγκατάστασή του αναχώρησε για την Κωνσταντινούπολη για να αναλάβει συνοδικά καθήκοντα. 
Ως μητροπολίτης Λήμνου έστειλε να σπουδάσουν στη σχολή της Πάτμου, κοντά στον Μακάριο Καλογερά, τους Λήμνιους νέους: Κοσμά ιερομόναχο και Καλλίνικο ιεροδιάκονο. Ο ιερομόναχος Κοσμάς διετέλεσε σπουδαίος διδάσκαλος, τόσο στην Αθήνα όσο, εν συνεχεία, και στην πατρίδα του τη Λήμνο όπου και το 1770 απαγχονίστηκε κατά τα Ορλωφικά. Όσον αφορά στον ιεροδιάκονο Καλλίνικο, αυτάδελφο του ιερομόναχο Κοσμά, σώζονται στη Μεγίστη Λαύρα χειρόγραφα που ο ίδιος εμφανίζεται ως γραφέας.
Ο Ιωαννίκιος, ως μητροπολίτης Λήμνου, χειροτόνησε ιερέα τον Θεόκλητο Πολυείδη το 1719 στο Πρωτάτο των Καρυών. Το 1723 συνυπογράφει την καθαίρεση του Μεθόδιου Ανθρακίτη.
Από επιστολή του μητροπολίτη Βεροίας Ιωακείμ προς τον πρώην μητροπολίτη Άρτης Νεόφυτο, με ημερομηνία 20 Αυγούστου 1732, συνάγεται ότι ο Ιωαννίκιος είναι ακόμα εν ενεργεία αρχιερέας Λήμνου. Στην επιστολή αυτή τον χαρακτηρίζουν ως: «τόν πανιερώτατον καί θεοσεβέστατον γέροντα ἅγιον Λήμνου κύρ Ἰωαννίκιον ὡς εἰκός προσκυνῶ καί ἡδέως κατασπάζομαι».

Ο Ευγένιος Βούλγαρης τον χαρακτηρίζει άνδρα «τῳόντι ἀποστολικόν, ἀρετῇ τε βίου καί ὁσιότητι τοῖς παλαιοῖς πατρᾶσιν ἰσοστατούμενον» (Επιστολή προς Πέτρον Κλαίρκιον περί των μετά το σχίσμα αγίων της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, Αθήνα 1844, σ. 47-48), ενώ, στη συνέχεια περιγράφει το ακόλουθο θαύμα:

Νομοδιδάσκαλος αλλόθρησκος είχε θυγατέρα πάσχουσα. Έχοντας φτάσει σε απόγνωση από τους δικούς τους γιατρούς, απευθύνεται στον πατριάρχη Παΐσιο για να διαβάσει στην κόρη του εξορκιστικές ευχές. Έχοντας ο Παΐσιος σε βαθειά υπόληψη τον Ιωαννίκιο για τις αρετές του, και λόγω των πολλών απασχολιών του, «Ἰωαννίκιον τόν Λήμνου μεταπεμψάμενος, τούτῳ τήν παίδα παρέδωκε, θερμῶς ὑπέρ αὐτῆς Θεῷ ἐντυχεῖν ἐντειλάμενος· καί δή ὑπακούει μέν ὁ Λήμνου τῇ τοῦ πατριάρχου ἐπιταγῇ, ἐπακούει δέ Θεός τῆς τοῦ Λήμνου εὐχῆς, καί ἀποκαθίσταται ὑγιής ἡ παῖς ἀπό τῆς ὥρας ἐκείνης καί σωφρονοῦσα τῷ πατρί ἀποδίδοται.

Φαίνεται ότι μεταξύ 1733 και 1735 υπέβαλε την παραίτησή του, πιθανότερο στον πατριάρχη Ιερεμία Γ´. Πάντως στις τρεις επιστολές προς αυτόν, υπό του Μακαρίου Καλογερά, του πάτμιου διδασκάλου που εκοιμήθη το 1737, αναφέρεται ο Ιωαννίκιος ως «πρώην Λήμνου». Επίσης ο Προηγούμενος Νεόφυτος Καυσοκαλυβίτης († 26 Δεκεμβρίου 1739), που ανήγειρε το Κυριακό της Σκήτης των Καυσοκαλυβίων, αναφέρει ότι ο εφησυχάζων στο Άγιον Όρος, Ιωαννίκιος μητροπολίτης πρώην Λήμνου, δαπάνησε πολλά χρήματα για το υδραγωγείο της Σκήτης των Καυσοκαλυβίων. 
Η πληροφορία που αναφέρεται από τον Γεώργιο Ζολώτα στο έργο του Ιστορία της Χίου (Αθήνα 1926, σ. 515), ότι ο Ιωαννίκιος αν και είχε χειροτονηθεί για τη Λήμνο, μετετέθηκε στην Αδριανούπολη, την οποία ποίμανε από το 1739-1774, δεν ευσταθεί, καθότι ούτε ο Γεδεών αναφέρει τέτοια μετάθεση, ούτε στους επισκοπικούς καταλόγους της επαρχίας Αδριανουπόλεως αναγράφεται αρχιερέας με το όνομα «Ιωαννίκιος».
Σε οποιαδήποτε περίπτωση ο Ιωαννίκιος αποσύρθηκε στο Άγιον Όρος, ως εφησυχάζων πλέον αρχιερέας. Αρχικά μετέβη στη μονή των Ιβήρων, στην οποία διασώζεται μικρό ωμοφόριο που καταλήγει σε δύο «ποταμούς», εκ των οποίων ο ακραίος φέρει εντός πλαισίου την επιγραφή: 

† ΙΩΑΝΝΙΚΙΟΥ ΠΕΛΩ
ΙΕΡΑΡΧΟΥ ΑΞΙΟΥ ΚΤΗΜΑ
ΤΗΣ ΛΗΜΝΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Στη συνέχεια, όμως, φαίνεται να μετέβη στη Μεγίστη Λαύρα, όπου εγκαταστάθηκε και ο πρώην Άρτης Νεόφυτος με τον οποίο πρέπει να συνδέονταν με φιλικούς δεσμούς (βλ. Τσουλκανάκης Ναυκράτιος αρχιμ., Η προσωπικότης του μητροπολίτου Άρτης και Ναυπάκτου Νεοφύτου). 
Ο Ιωαννίκιος μαζί με τον πρώην Άρτης Νεόφυτο ευεργέτησαν με μεγάλες δωρεές τη σκήτη των Καυσοκαλυβίων. Γράφει σχετικά ο μητροπολίτης Κορυτσάς Ευλόγιος Κουρίλας: Ο πρώην Άρτης Νεόφυτος μετά του πρώην Λήμνου Ιωαννικίου εδαπάνησαν αφειδώς εις την εις μέγα βάθος εντός του όρους εκσκαφήν και εις την του ύδατος μεταφοράν εις τον μύλον, ένθεν διανέμεται αφθόνως εις πάσας τας καλύβας.
Τόσο ο Μακάριος ο Πάτμιος (ο Καλογεράς) όσο και ο Ευγένιος Βούλγαρης τον επαινούν για την ταπεινοφροσύνη, τη χριστιανική αρετή, τη σεμνή πολιτεία, την αστασίαστον ζωή και την οσιότητα του βίου του. Αν και δεν αναφέρονται καθόλου στην παιδεία του, γεγονός που κατά τον Μ. Γεδεών υποδηλώνει ότι δεν δύναται να θεωρηθεί ως ανήρ στερημένος παιδείας, ἀλλ᾽ ὡς «μετρίας πνευματικῆς ἀναπτύξεως μέτοχος», ωστόσο απέδιδε μεγάλη σημασία στην παιδεία, καθότι, όπως προαναφέρθηκε, φρόντισε να στείλει στη σχολή της Πάτμου νέους από τη Λήμνο, μεταξύ των οποίων αναδείχθηκε ο εξέχων διδάσκαλος και ιερομάρτυρας Κοσμάς ο Λήμνιος.

Σχετικά με την κοίμησή του δεν έχουμε κάποια στοιχεία. 

Βιβλιογραφία
• Ατέσης Βασίλειος μητροπ. πρ. Λήμνου, «Η ιερά μητρόπολις Λήμνου δια μέσου των αιώνων», Αρχείο Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου, έτος ΙΒ´ (1957), σ. 148-153. Αθήνα 1957
• Αγγέλου Άλκης, Των Φώτων Β´. Όψεις του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, σ. 163-165. Αθήνα 1999
• Γεδεών Μανουήλ, «Ιωαννίκιος ο Λήμνου», Εκκλησιαστική Αλήθεια, έτος Η´, αρ. 38, 3 Αυγούστου 1888, σ. 314-316
• Τσουλκανάκης Ναυκράτιος αρχιμ., «Η προσωπικότης του μητροπολίτου Άρτης και Ναυπάκτου Νεοφύτου», Κληρονομία 9Α (Ιανουάριος 1977), σ. 89-131, εδώ: 95